Γράφει η ψυχολόγος Παυλίνα Πουλίδη
Ορισμός παθολογικού τζόγου
Ο τζόγος γίνεται πρόβλημα όταν το άτομο αφιερώνει πολύ χρόνο για να παίξει και ξοδεύει πολλά χρήματα σε αυτή του την ενασχόληση. Αδυνατεί να ανταπεξέλθει στις υποχρεώσεις του στην δουλειά και στο σπίτι με αποτέλεσμα πολλές φορές να παρουσιάζει κακή απόδοση και παραμέληση των παιδιών καθώς απουσιάζει πολλές ώρες από το σπίτι. Ο τζόγος επηρεάζει αρνητικά την ζωή του ατόμου αλλά και τον οικείων του. Συχνά αισθάνεται άσχημα για αυτό, αλλά για αυτόν ο τζόγος είναι ένας τρόπος για να ξεχάσει τα προβλήματα του.
Σύμφωνα με το DSM-5 (Διαγνωστικό και στατιστικό εγχειρίδιο των ψυχικών διαταραχών) είναι η επίμονη και επαναλαμβανόμενη τζογαδόρικη συμπεριφορά που οδηγεί σε κλινικά σημαντική ενόχληση ή έκπτωση όπως υποδεικνύεται από την εκδήλωση τεσσάρων (ή περισσοτέρων) από τα ακόλουθα σε μια 12μήνη περίοδο:
- Έχει την ανάγκη να παίζει με ολοένα και μεγαλύτερα χρηματικά ποσά, προκειμένου να εξασφαλίζει την επιθυμητή συγκίνηση.
- Είναι ανήσυχος ή ευερέθιστος όταν προσπαθεί να σταματήσει ή να περιορίσει τον τζόγο.
- Έχει κάνει επανειλημμένες ανεπιτυχείς προσπάθειες να ελέγξει, να περιορίσει ή να σταματήσει να παίζει.
- Συχνά απορροφάται από τον τζόγο.
- Συχνά καταφεύγει στον τζόγο όταν είναι σε στρες (π.χ., αισθήματα αβοήθητου, ενοχής, άγχους, κατάθλιψης)
- Αφού χάσει χρήματα στον τζόγο, συχνά επιστρέφει κάποια άλλη μέρα για να ξανακερδίσει τα χαμένα.
- Ψεύδεται προς τα μέλη της οικογένειας, το θεραπευτή ή άλλους για να αποκρύψει το βαθμό εμπλοκής στον τζόγο.
- Έχει διακινδυνεύσει ή χάσει μια σημαντική σχέση, εργασία ή εκπαιδευτική ή επαγγελματική ευκαιρία εξαιτίας του τζόγου.
- Στηρίζεται σε άλλους για την εξασφάλιση χρημάτων προκειμένου να ανακουφίσει την απελπιστική οικονομική κατάσταση που έχει περιέλθει εξαιτίας του τζόγου.
Τα πρώτα σημάδια του τζόγου.
Αν το άτομο ξαφνικά εμφανίζει κάποιες από τις ακόλουθες συμπεριφορές είναι πολύ πιθανό στο άμεσο μέλλον να εκδηλώσει παθολογική ενασχόληση με τα τυχερά παιχνίδια. Συχνά εκδηλώνει έντονη μυστικοπάθεια σε ότι αφορά τον εθισμό του. Παίζει κρυφά ή λέει ψέματα για το ποσό που έχει παίξει. Χαρακτηριστικό του είναι πως νομίζει ότι οι γύρω του δεν αντιλαμβάνονται αυτή του την συμπεριφορά. Έχει απώλεια του ελέγχου σε ότι αφορά το παιχνίδι και δεν μπορεί να διακόψει μόλις αρχίζει να κερδίζει. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα πολλές φορές να ξοδεύει και όλα του τα χρήματα έχοντας την πεποίθηση πως θα πάρει πίσω τα χαμένα ή θα αυξήσει τα κέρδη. Δεν έχει όρια σε ότι αφορά το παίξιμο καθώς παίζει ακόμα και όταν δεν έχει χρήματα. Κυριεύεται από ένα αίσθημα απελπισίας καθώς διαρκώς προσπαθεί να καλύψει τις απώλειες. Προσπαθεί να βρει διάφορους τρόπους ώστε να εξασφαλίσει το χρηματικό ποσό που χρειάζεται για να παίξει έτσι όταν τελειώνουν τα μετρητά χρησιμοποιεί κάρτες, δανείζεται χρήματα, παραμελεί λογαριασμούς, πουλάει περιουσιακά στοιχεία και αντικείμενα αξίας. Όπως είναι αναμενόμενο το άτομο και η οικογένεια του κυριεύεται από έντονη ανασφάλεια σχετικά με το οικονομικό τους μέλλον, καθώς οι επιπτώσεις της εξάρτησης έχουν αρνητικές συνέπειες για όλα τα μέλη της οικογενείας.
Το άτομο που τζογάρει αρνείται να παραδεχθεί το πρόβλημα του παρόλο που οι γύρω του ανησυχούν πολύ. Η καθημερινότητα του κυριαρχείται από την προσπάθεια εξασφάλισης χρημάτων ώστε να μπορεί να παίζει.
Αίτια
Σημαντικό ρόλο φαίνεται να παίζουν οι ψυχολογικοί παράγοντες στην εμφάνιση του συγκεκριμένου εθισμού. Σύμφωνα με μια παλαιότερη έρευνα που έχει σε άτομα που παρουσίαζαν εξάρτηση από τον τζόγο φάνηκε να παίζει σημαντικό ρόλο το αίσθημα ευφορίας και ενθουσιασμού κατά την διάρκεια ενός τυχερού παιχνιδιού και όχι τόσο το χρηματικό κέρδος. Από την άλλη πλευρά οι γυναίκες κυρίως δήλωσαν πως ο τζόγος ήταν ένας τρόπος να ξεφύγουν από την κατάθλιψη. Εκτός των συναισθηματικών διαταραχών που πολλές φορές μπορεί να οδηγήσουν το άτομο στον τζόγο φαίνεται πως και οι γνωστικές διαστρεβλώσεις που δημιουργούν πεποιθήσεις όπως το ότι μπορεί να ελέγξει τα φαινομενικά τυχαία γεγονότα κατά την διάρκεια του παιχνιδιού.
Ο παθολογικός τζόγος συχνά εμφανίζει συννοσηρότητα με διαταραχές της προσωπικότητας και κυρίως με την ναρκισσιστική, την ιστριονική και την οριακή διαταραχή προσωπικότητας.
Θεραπεία
Ο πρωταρχικός θεραπευτικός στόχος για το άτομο που τζογάρει είναι να καταφέρει να διαχειριστεί την παρόρμηση του και την έντονη επιθυμία του για ικανοποίηση της εξάρτησης. Απαραίτητη κρίνεται η παροχή πληροφοριών προς τα μέλη της οικογένειας σχετικά με τα υπάρχοντα χρέη και τους πιθανούς τρόπους αποπληρωμής τους. Σε προσωπικό επίπεδο απαιτείται ένας επαναπροσδιορισμός συμβολαίου ζωής από τον παίκτη προς τον εαυτό του και η ανάληψη προσωπικής ευθύνης για τον τρόπο ζωής του. Σημαντικό είναι να τεθούν νέοι όροι για το μέλλον και να σχεδιαστούν τρόποι επίτευξής τους. Κατά την διάρκεια της θεραπείας αναλύονται μοτίβα ζωής και οικογενειακές πεποιθήσεις, όπως η τάση για εύκολο χρήμα.
Έτσι η θεραπεία για την απεξάρτηση από τον τζόγο είναι όπως όλες οι θεραπείες εξαρτήσεων. Μπορεί να περιλαμβάνει αποχή του παίκτη με διάφορους τρόπους, σε κάποιες περιπτώσεις συνιστάται θεραπεία σε κλειστό σύστημα και σε άλλες μακροχρόνια ψυχοθεραπεία όπου πλέον το άτομο δουλεύει την ψυχολογική του εξάρτηση.
Μέσα στην θεραπευτική σχέση δημιουργείται ένα προστατευτικό περιβάλλον το οποίο αποτρέπει το άτομο να συμμετάσχει σε τυχερά παιχνίδια και μαθαίνει πώς να διαχειριστεί τις καταστάσεις που εμπλέκονται με τον τζόγο. Το πιο δύσκολο αλλά παράλληλα και σημαντικό βήμα της θεραπείας είναι να «σκάσει» ο φαύλος κύκλος του εθισμού. Ξεκινώντας ένα παιχνίδι το άτομο αισθάνεται απόλυτη αφοσίωση σε αυτό, ενθουσιάζεται και εμφανίζει διέγερση η οποία βιώνετε με σωματικά συμπτώματα όπως είναι η ταχυκαρδία και η εφίδρωση. Από την μια όταν κερδίζει αισθάνεται ανακούφιση, ικανοποίηση και ανυπομονεί να ξανά παίξει. Εκείνη την στιγμή αναδύονται συναισθήματα αυτεπάρκειας και ευφορίας καθώς ερμηνεύει την νίκη του ως αποτέλεσμα ατομικής ικανότητας. Από την άλλη όταν χάνει και το αποτέλεσμα δεν είναι το επιθυμητό αισθάνεται ενοχές και φόβο ότι θα βρεθεί υπόλογος στους οικείους. Ανησυχεί έντονα καθώς προσπαθεί να βρει τρόπο να εξασφαλίσει τα χρήματα που απαιτούνται για τις καθημερινές του ανάγκες και της οικογενείας. Έτσι πολλές φορές αναγκάζεται να πει ψέματα και να πλάσει φανταστικές ιστορίες ώστε να μην παραδεχθεί την απώλεια χρημάτων μέσα από τον τζόγο. Παράλληλα προσπαθεί να βρει χρήματα για να ξανά παίξει ώστε να κερδίσει τα χαμένα χρήματα. Η εξάρτηση από το αλκοόλ πολλές φορές εμφανίζεται σε συνδυασμό με τον τζόγο καθώς το άτομο με αυτόν τον τρόπο ανακουφίζει προσωρινά το αίσθημα αδιεξόδου που νιώθει. Μέσα από την θεραπεία τροποποιείται αυτή η επαναλαμβανόμενη συμπεριφορά και γίνετε γνωσιακή αναδόμηση στις πεποιθήσεις του ατόμου για τον τζόγο. Έτσι η θεραπεία για την απεξάρτηση από τον τζόγο είναι όπως όλες οι θεραπείες εξαρτήσεων. Τέλος μπορεί να περιλαμβάνει αποχή του παίκτη με διάφορους τρόπους, σε κάποιες περιπτώσεις συνιστάται θεραπεία σε κλειστό σύστημα και σε άλλες μακροχρόνια ψυχοθεραπεία όπου πλέον το άτομο δουλεύει την ψυχολογική του εξάρτηση.
